Bud-çanaq idman travmaları haqqında məlumatlar
Femoroasetabulyar impingement (sıxışma) sindromu
Bud-çanaq oynağı bud sümüyü başı və sirkə kasasından ibarətdir. Bu sümüklərdən birinin və ya hər ikisinin anadangəlmə və ya sonradan əmələ sümük çıxıntılar hərəkət məhdudluğuna səbəb olur. Yaranmış bu hala femoroasetabulyar sıxışma sindromu deyilir. Bu sümüklərdə yaranmış dəyişiklik hərəkət zamanı oynaq qığırdağını və ya sirkə kasası ətrafında yerləşən oynaq dodağını (labrum) zədələyir. Femoroasetabulyar sıxışma sındromu əsasən aktiv həyat yaşayan və idmanla məşğul olan insanlarda daha çox görülür.
Aşağıdaki şəkildə görüldüyü kimi bud-çanaq oynağında bud-çanaq oynağının bükülməsi zamanı müəyyən bir bucaqdan sonra bud sümüyü çanaq sümüyünə toxunur. Normal orqanizmdə bu təmas daha yumşaqdır.
İki əsas sıxışma növü var: Cam və Pincer sıxışmaları
Cam sıxışma: Bu tip sıxışma sindromunda bud sümüyü başı yuvarlaqlığını itirmiş və göbələyə bənzər forma almışdır. Bu quruluşda bud-çanaq oynağında bükülmə zamanı bud sümüyü başının qabarıq hissəsi sirkə kasasına toxunur. Uzun müddətdən sonra bud sümüyünün başı sirkə kasasını zədələyir və vaxtından əvvəl kalsifikasiyaya, artroza səbəb olur.
Pincer sıxışma: Bu tip sıkışmada sirkə kasası daha dərin və normadan daha çox arxaya meyillidir. Bu səbəbdən sirkə kasası bud sümüyü başını həddindən çox əhatə edir və hərəkət bucağını azaldır. Bu səbəbdən oynaqda sürtünmə yaranır.
Bəzən bu iki sıxışma eyni anda mövcud olur ki, buna qarışıq (mixed) sıxışma deyilir.
Femoroasetabulyar sıxışma sındromu olan xəstələr ilk vaxtlarda qısa müddətli və tez keçən ağrıların olması səbəbi ilə həkimə müraciət etməkdən imtina edirlər. Lakin xəstəliyin inkişaf dövründə xəstənin ağrılarının uzun müddətli olması, istirahət dövründə davam etməsi, gecə ağrılarının olması, ən sonda oynaq hərəkətinin məhduddiyyətinə səbəb olan oynaq kalsifikasiyası müşahidə edilir. Bundan əlavə xəstədə bel nahiyyəsində olan ağrılar da femoroasetabulyar sıxışma sindromuna işarə edə bilər. Çünki bu xəstəlikdə olan ağrılar oma-qalça bölgəsinə və bud sümüyünün böyük burması proyeksiyasına yayılır.
Femoroasetabulyar sıxışma sindromu bud-çanaq displaziyası, bel fəqərələri ağrıları, beldə radikulopatiya, böyük burma bursiti, armudabənzər əzələ sindromu, iliopsoas sindromu, ginekoloji xəstəliklər, yaxınlaşdırıcı əzələlərdə gərilmə və s. ilə qarışa bilər.
Femoroasetabulyar sıxışma sindromu buz xokkeyi, atçılıq, yoqa, futbol, akrobatika, velosiped sürmə, ağırlıq qaldırma və s. idman növləri ilə məşğul olanlarda daha çox müşahidə edilir.
Diaqnozun qoyulması üçün ilkin olaraq xəstədən düzgün anamnez toplanması və instrumental müayinələrin tətbiqi əsasdır. Normal Rentgen filmlərində Cam və Pincer sıxışma tipləri görülə bilər. Maqnit Rezonans Tomoqrafiya müayinəsində isə labrum zədələnmələri müşahidə edilə bilər.
Diaqnozun qoyulmasında çətinlik olan pasientlərdə bud-çanaq oynağına vurulan yerli anestetik inyeksiya böyük əhəmiyyətə malikdir. Bud-çanaq oynağına vurulan lokal anestetik və steroid inyeksiyasından sonra 3 nəticə gözlənilə bilər.
- Əgər ağrıda bir dəyişiklik yoxdursa deməli ağrılar bud-çanaq oynağından qaynaqlanmır.
- Əgər ağrılar 24-48 saat sonra başlayırsa ağrı bud çanaq oynağından qaynaqlanır. Bu xəstələrdə cərrahi müdaxilə ehtiyyac daha çox görülür.
- Əgər ağrı uzun müddət aradan qalxırsa bud-çanaq oynağında olan ağrı ödemə bağlıdır. Steroidin ödemi aradan qaldırması nəticəsində ağrı uzun müddət itmişdir. Bu xəstələrdə isə konservativ müalicə tətbiq edilməli, əgər effekt görülməzsə cərrahi müalicəyə göstəriş verilməlidir.
Bud-çanaq travmaları zamanı müalicə
Femoroasetabulyar sıxışma sindromu xəstəliyində müalicə ilkin olaraq Konservativ başlanılır. Çanaq stabilizatoru olan əzələ və bağlar fizioterapevtik üsullar ilə qüvvətləndirilir. Bununla yanaşı peros (ağızdan verilən) ödem əleyhinə qeyri-steroid preparatlar ağrıların müvəqqəti və ya daimi aradan qalxmasını təmin edə bilər. Konservativ müalicə effektli olmazsa cərrahi müalicəyə üz tutulur.
Cərrahi müalicə açıq vəya artroskopik olaraq icra edilir. Açıq üsulla cərrahi müalicə zamanı xəstənin 6 həftəyə qədər qoltuq dəyənəyi ilə gəzməsi tövsiyyə olunur. Əməliyyatdan sonraki bir neçə gün xəstədə ciddi ağrılar qeyd edilə bilər.
Artroskopik üsulla edilən əməliyyat zamanı toxumalar daha az zərər gördüyündən xəstənin erkən aktivləşməsi və reabilitasiya dövrünün qısa olması bu üsulun daha üstün olmasını götərir. Cərrahi əməliyyat 1 santimetrlik 2-3 dəlikdən icra edilir.
Femoroasetabulyar İmpingement sindromu olan pasientlərin müalicədən imtina etməsi bud-çanaq oynağında qığırdaq toxumaların zədələnməsinə və oynaqda defektlərin əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər.
